Ekstremisme på bedehuset?

KRITISK BLIKK: Også såkalla kristenkonservative treng kritikk, men han må vera rimeleg, og underbygd med fakta. Foto: Odd Mehus

Leder

Publisert: 19.04.2024 19:22Sist oppdatert: 19:22

Den siste tida har gitt mange innblikk i korleis politisk tankegods på venstresida, også av det meir ekstreme slaget, framleis ser ut til å spankulera sjølvsikkert på tunet i norsk politikk.

Trass tallause døme på kor uproduktiv og brutal marxisme og leninisme som politisk system har vore opp gjennom historia, ser vi stadig unge politikarar på venstresida omfamna nettopp slikt tankegods.

Det er noko uhyggeleg over det heile når nyvalt leiar i Raud ungdom, Amrit Kaur med eit smil skildrar den eine nestleiaren sin som «en iraker som elsker Lenin» på Politisk kvarter i NRK. På den andre sida, er det også noko frigjerande over den realitetsorienteringa som alt ståket i ungdomspartiet representerer.

Raudt er faktisk eit kommunistisk parti. Trass moderpartiets iherdige strev med å normalisera ein svært ytterleggåande ideologi dei seinare åra; Ungdomspartiets ekstreme retorikk gir oss påminninga vi treng. Arven dei forvaltar, er totalitær og ekstrem.

Ein av dei som nyleg har vore ute og åtvara mot desse ekstreme tendensane, er Vårt Lands kommentator Emil Andre Erstad. I sin analyse vektlegg han på førebiletleg vis at vi ikkje må le av Amrit Kaur og andre unge som sleper ekstreme tanka inn på den politiske manesjen. Vi må ta dei på djupt alvor.

Men dei vidare tankespranga frå ein som definitivt kan betre, er rett og slett til å gni seg i auga av. Erstad dreg nemleg inn sin eigen «ekstreme» bakgrunn – frå bedehusland som ein parallell. Rett nok presiserer han at han var ekstrem «på ein heilt annan måte enn Kaur».

Men han finn likevel likskapar mellom si eiga «reise inn og ut av kristenkonservatismen, og Kaurs openberre romantisering av dei blodige rørslene som har gått under fanene med hammar og sigd».

Samanlikninga er heilt bak mål.

Poenget her er ikkje at vi har ei bedehusrørsle som treng vern mot eit kritisk blikk. Bedehusrørsla blir tvert om ofte både karikert og utsett for kritiske blikk. Det er sunt og nødvendig. Poenget er at samanlikninga er heilt bak mål.

Bedehusrørsla er ei grasrotrørsle utan ein utprega slagkraftig politisk fløy. I åra som har gått sidan ho vaks fram frå 1840-talet, i kjølvatnet av avskaffinga av det privilegiet som konventikkelplakaten representerte, har ho hatt meir enn nok tid til å visa sitt sanne andlet om ho var av det ekstreme slaget. Det har ikkje skjedd.

Streng? Ja. Pietistisk? Absolutt. Men ekstrem, ytterleggåande og totalitær på ein måte som skulle gjera henne relevant som oppspelspunkt i ein debatt om djup, politisk ekstremisme? Absurd.

Til det er bedehusrørsla for lite oppteken av å få gjennomslag i storsamfunnet. Ho har rett og slett hatt svært låge politiske ambisjonar, sjølv om ho på ulikt vis har hatt stor mobiliseringsevne som folkerørsle.

KrF kan seiast å vera kristenkonservatives forlenga arm inn i den politiske manesjen. Men historia om KrF er heller ikkje historia om eit ekstremt fløyparti, Tvert om. I den grad nisjepartiet KrF har opplevd politisk suksess, har det vore i rolla som sentrumsparti.

Det er viktig å ta på alvor alle tendensar til politisk ekstremisme. Det nokon har kalla eit nyleg «kommunistisk kupp» i Raud Ungdom, minner om kor viktig det er å utfordra gamle ideologiske spøkelse når dei dukkar opp. Sjølv om dei kjem spjåka ut i dei mest tidsriktige og ungdommelege gevantar.

Totalitære ideologiar har Europa sett meir enn nok av. Både kommunisme og leninisme har blitt prøvde og funne fullstendig forkastelege. Å læra av historia er eit ansvar vi ikkje skal ta lett på.

Men det er nesten det motsette som skjer når Erstad indirekte framstiller det som om mekanismane i det «kristenkonservative» minner om marxistiske rørsler med «væpna revolusjon» i sin blodige bagasje.

Ved første augnekast, minner det kanskje om eit sunt, sjølvkritisk blikk. Men når vi lærer at «kristenkonservative» som marxistar berre må få same «demokratiske kompetanse» som Vårt Land- kommentatoren sjølv har fått, blir det heile underleg.

«Kristenkonservative» treng – og får – kritikk. Kristendomskritikk har ikkje vore mangelvare her til lands. Av radikale kulturprofilar fekk dei til dømes så hatten passa i den såkalla kulturkampen i mellomkrigstida. Kritikken den gong hadde røter i tilbake til opplysingstida, og etablerte sjølv ein kritisk tradisjon som lever vidare i meir eller mindre organiserte former i dag.

Kvalitetskravet til slik kritikk må vera at kritikken er rotfest i røynda og underbygd av faktiske hendingar og konkrete utslag. At han er rimeleg. Alt dette manglar ideen om at kristenkonservative miljø som årestad for ekstremisme.

Den slags mytesirkulering tåkelegg meir enn dei klargjer. Og vi teng klart blikk på ulik ekstremisme med religiøst forteikn som faktisk finst i Noreg og som også har vist vilje til å løysa skot her i vår relativt fredelege Noreg.

Definisjonen fortel oss at ekstremisme er «ytterliggående forestillinger eller handlingar der vold anses som et akseptabelt middel for å tvinge gjennom dramatiske samfunnsendringer, eller oppnå politiske, religiøse eller ideologiske mål.»

Det er noko anna eit par karar på bakarste bedehusbenk med trongsynte haldningar, av typen dei fort hadde hatt om dei var på eit møte i 4H, eller sat på benken i den lokale fotballklubben.

Samanlikna med ekstremisme, slik han nedfeller seg i norske politiloggar, og eit ungdomsparti si uttalte lefling med Lenin, viser raskt at norsk bedehusrørsle faktisk er reine søndagsskulen.